
Πρώτη ιστορία:
Ήταν η γιορτή του «Κλείδωνα» τον Ιούνιο του 1972. Προσκεκλημένη, από την Περιηγητική Λέσχη Αγίου Νικολάου και του προέδρου της Στρατή Κουρουπάκη, ήλθε στον Κρούστα η γνωστή σε όλη την Ελλάδα ερευνήτρια των γνήσιων Ελληνικών χορών, Δώρα Στράτου. Σκοπός της επίσκεψής της στον Κρούστα ήταν να μελετήσει τους τοπικούς παραδοσιακούς χορούς. Η Δώρα Στράτου έχει μελετήσει και καταγράψει τους Ελληνικούς χορούς από όλα τα μέρη της Ελλάδας. Στο Θέατρό της, που βρίσκεται απέναντι από την Ακρόπολη, δίνονται καθημερινές παραστάσεις με επιλεγμένους χορούς που παρουσιάζουν καταπληκτικοί χορευτές, ντυμένοι με τις αυθεντικές στολές και χορεύοντας με τον ίδιο τρόπο που εκατοντάδες χρόνια τώρα χόρευαν και οι πρόγονοί μας. Πριν από πολλά χρόνια είχα παρακολουθήσει μια τέτοια παράσταση και ομολογώ ότι το θέαμα ήταν κάτι παραπάνω από εντυπωσιακό. Ήλθε, λοιπόν, η Δώρα Στράτου στον Κρούστα, παρουσιάστηκαν οι τοπικοί καλλιτέχνες και έπαιξαν τους Κρητικούς σκοπούς τους, ήλθε η ώρα του χορού και εκεί είχαμε την έκπληξη! Βρέθηκαν τρεις χοροί που δεν υπήρχαν αλλού, παρά μόνο στον Κρούστα! Οι χοροί αυτοί ήταν, ο «Ζερβόδεξος», ο «Αγκαλιαστός» και ο «Βουργάρης». Οι χοροί αυτοί καταγραφήκαν και αργότερα παρουσιάστηκαν στην Αθήνα στο Θέατρο της «Δώρας Στράτου» με πολύ μεγάλη επιτυχία. Την εποχή αυτή είχε πάει στην Αθήνα, από την Κρούστα, και ο Λυραρογιάννης, ο οποίος συμμετείχε με τη λύρα του στις παραστάσεις…
Δεύτερη Ιστορία
Ήταν καλοκαίρι του 1973. Τον Κρούστα επισκέφθηκε η γνωστή σε όλη την Ελλάδα η Δόμνα Σαμίου η οποία σε όλη της τη ζωή ασχολήθηκε την έρευνα και την καταγραφή της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Στον Κρούστα η Δόμνα Σαμίου κατέγραφε πολλούς τοπικούς σκοπούς και τα λαογραφικά στοιχεία της περιοχής. Σύμφωνα με όσα ενθυμούνται οι παλιότεροι έφυγε εντυπωσιασμένη από όσα είδε και άκουσε…
Τρίτη Ιστορία
Ήταν καλοκαίρι του 1974. Στην Κρήτη βρέθηκε ο Διευθυντής του Μουσείου Βερολίνου, Γερμανός καθηγητής Γκρούμαχ. Ο καθηγητής γύριζε όλη τη Κρήτη και φωτογράφιζε τους κατοίκους των χωριών καθώς έψαχνε να βρει στοιχεία ανθρωπομορφικά που να μοιάζουν περισσότερο με αυτά των Μινωιτών. Ήλθε και στον Κρούστα και εκεί διαπίστωσε ότι τα χαρακτηριστικά των Κρουθιανών είναι πολύ κοντά με τα χαρακτηριστικά των Μινωιτών, περισσότερο από τα οποιοδήποτε άλλο μέρος της Κρήτης! Δυστυχώς οι έρευνες του Γερμανού καθηγητού δεν ολοκληρώθηκαν γιατί πέθανε την επόμενη χρονιά. Τις ημέρες που βρισκόταν στη περιοχή μας είχε ιδιαίτερα φιλικές σχέσεις με το γιατρό Γιάννη Ζωγραφάκη και το Στρατή Κουρουπάκη. Για το καθηγητή μου μίλησε επίσης και ο παλιός έμπορας τη πόλης μας Κώστας Μαρκάκης.
Τέταρτη Ιστορία
Πριν από πολλά χρόνια είχε έλθει στον Κρούστα ένας πολύ γνωστός υφαντουργός. Επισκέφθηκε τον Κρούστα και είδε τις γυναίκες να απλώνουν τα πολύχρωμα ρούχα και τα χαλιά τους. Εντυπωσιάστηκε με το ταίριασμα των χρωμάτων και είπε χαρακτηριστικά «Αν έβαζα τρεις δικούς μου μηχανικούς να ταιριάζουν τόσο ωραία τα χρώματα, δεν νομίζω ότι θα έκαναν καλύτερη δουλειά!»
Πέμπτη Ιστορία
Έχω επισκεφθεί τον Κρούστα παρά πολλές φορές. Έχω παρατηρήσει, χωρίς να είμαι ειδικός, τον τρόπο που μιλάνε –ιδίως οι μεγαλύτεροι- καθώς και τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους. Σαν ένα «παιχνίδι», προσπαθώ να μαντέψω, από την ομιλία και από το πρόσωπο, τους ανθρώπους που κατάγονται από τον Κρούστα. Πριν μερικά χρόνια είχε έλθει στο μαγαζί μου μια κυρία, πολύ καλοντυμένη, είχε το στυλ που λέμε… Αθηναία, δηλαδή η εμφάνισή της δεν έδειχνε, με κανένα τρόπο, ότι ήταν Κρητικιά! Μου ζήτησε κάποια πράγματα που ήθελε να αγοράσει. Ο τρόπος που μιλούσε και τα χαρακτηριστικά του προσώπου της με έβαλαν σε σκέψεις. Έκανα κάποιες «διερευνητικές» ερωτήσεις για να μάθω αν μένει στην Κρήτη και μου απάντησε ότι μένει στην Αθήνα εδώ και πολλά χρόνια. Η ερώτηση όμως που ήθελα να κάνω ήταν, «Είναι η καταγωγή σας από την Κρούστα;» Πολύ διστακτικά –για να μην την προσβάλω- έκανα την ερώτηση και η απάντηση της με ικανοποίησε γιατί πράγματι από εκεί ήταν η καταγωγή της! Φυσικά εγώ ευχαριστήθηκα γιατί οι παρατηρήσεις μου βγήκαν σωστές. Αυτά τα στοιχεία είχα να καταθέσω και ευχαριστώ πολύ τον Στρατή Κουρουπάκη και τον Κώστα Μαρκάκη για τις ιστορίες που μου διηγήθηκαν.
ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΛΩΝΤΖΑΣ