Το μελτέμι ήταν πολύ δυνατό την περασμένη Πέμπτη, ίσως το πιο δυνατό του καλοκαιριού, όμως το «Καληδών» με καπετάνιο τον Μιχάλη Βλασάκη «κυλούσε» όμορφα στα νερά της Ελούντας. Περάσαμε ανοικτά της Κολοκύθας, δίπλα από το Γλαρονήσι, «κάναμε τον κύκλο» και σε μια ώρα είχαμε δέσει στο «υποτιθέμενο» λιμενικό έργο που έχει φτιαχτεί για να δένουν τα πλοιάρια. Υπάρχει μια σπασμένη, πρόχειρα φτιαγμένη, προβλήτα που πολλές φορές είναι ιδιαιτέρα επικίνδυνη λόγω των συχνών δυνατών αέρηδων. Εκεί κάθε μέρα, «τολμούν» να προσεγγίσουν, δεκάδες τουριστικά πλοιάρια. Πριν βγω πάνω στο νησί, θαύμασα από μακριά, τα πολύ καλά διατηρημένα οχυρά που έφτιαξαν οι Ενετοί το 1580. Αγόρασα το εισιτήριο μου (2 ευρώ) και κοίταξα το χώρο γύρω μου. Με έκπληξη, το πρώτο πράγμα που είδα, ήταν ένας σωρός από κομμένα κλαδιά, δίπλα στη θάλασσα, έτοιμα για να… πάρουν φωτιά! Ρώτησα και μου είπαν ότι τα κομμένα αλμυρίκια κόπηκαν από κάποιο συνεργείο πριν από 1 1/2 μήνα και ακόμα είναι εκεί! (το κακό είναι ότι αρχίζω και συνηθίζω κάποια πράγματα που παλαιότερα με στενοχωρούσαν και αρχίζω να τα θεωρώ… «φυσιολογικά»…)
Πριν ξεκινήσω τη βόλτα μου γύρω από το νησί, είπα να κάνω χρήση της τουαλέτας, που βρίσκεται δίπλα στο καφενείο που εκμεταλλεύεται η επιχείρηση ΚΕΠΑΝΕΛ της Ελούντας. Με έκπληξη την βρήκα κλειστή και λόγος ήταν ότι φέτος υπάρχει μια μόνο καθαρίστρια (και αυτή σε αναρρωτική άδεια). Αντίθετα πέρσι υπήρχαν 4 άτομα για την καθαριότητα και 12 φύλακες. Ρώτησα πως εξυπηρετούνται οι επισκέπτες και μου είπαν ότι ξανανεβαίνουν τα καραβάκια και εκεί κάνουν χρήση της τουαλέτας. Φαντάζομαι όμως ότι, οι περισσότεροι εξυπηρετούνται σε κάνα παλιό Ενετικό ή Τούρκικο σπιτάκι! Το προσωπικό ήταν άψογο και η εξυπηρέτηση πολύ καλή.
Πριν από 30 χρόνια, το 1978, δρομολόγια με τουρίστες στη Σπιναλόγκα, έκανε μόνο ο Καπετάν Μανώλης Κουκουράκης με το περίφημο καραβάκι Buzz! Εγώ ήμουν φοιτητής και επειδή μου άρεσε η θάλασσα, πολλές φορές πήγαινα μαζί του στο νησί. Τότε το Buzz πήγαινε στη Σπιναλόγκα τρεις φορές την εβδομάδα με 15-20 άτομα! Όλα τότε πάνω στο νησί ήταν σχεδόν όπως τα άφησαν οι τελευταίοι λεπροί. Κοίταζα, τότε, το εντυπωσιακό φρούριο των Ενετών, τις παλιές δεξαμενές, τα εγκαταλελειμμένα σπίτια, αλλά λόγω του νεαρού της ηλικίας δεν τα εκτιμούσα και δεν τα έβλεπα με το ίδιο μάτι που τα βλέπω τώρα. Το μάτι μου τότε κοίταζε… «άλλα πράγματα…»!
Σήμερα, 30 χρόνια μετά, την Σπιναλόγκα επισκέπτονται καθημερινά 1200 – 1500 άτομα! Μετά τη Κνωσό, είναι ο πιο πολύ επισκέψιμος αρχαιολογικός και τουριστικός χώρος! Αν υπολογίσουμε ότι το εισιτήριο είναι δυο ευρώ το άτομο, τότε βλέπουμε ότι
το Υπουργείο Πολιτισμού εισπράττει κάθε μέρα από την Σπιναλόγκα σχεδόν 3000 ευρώ (1 εκατομμύριο παλιές δραχμές!) Δηλαδή ένα εκατομμύριο ευρώ το μήνα! Τώρα αν ρωτάτε τι δίνει πίσω το Υπουργείο, η απάντηση είναι απλή: σχεδόν ΤΙΠΟΤΑ! Πριν μερικά χρόνια έγιναν, με Ευρωπαϊκά προγράμματα, κάποια έργα και αυτό ήταν όλο. Προ ημερών θέλησαν να αγοράσουν λίγη βενζίνη για τη γεννήτρια και έκαναν έρανο μεταξύ τους οι εργαζόμενοι εκεί!!! Κι όμως, οι εισπράξεις μιας ημέρας είναι αρκετές για να γίνουν ένα σωρό μικρά έργα, όπως καθαρισμοί και αναστηλώσεις κάποιων σπιτιών που πολύ σύντομα θα πέσουν κάτω!
Στη Σπιναλόγκα είναι «μαζεμένη» η ιστορία των τελευταίων 800 χρονών , από το 1204 έως το 1669 (Περίοδος της Ενετοκρατίας) και από το 1669 έως το 1898 (Περίοδος της Τουρκοκρατίας). Πάνω στο νησί θα δούμε σημαντικά στοιχεία και από τις δυο αυτές περιόδους, διατηρημένα σε πολύ καλή κατάσταση. Ανεβαίνοντας στο φρούριο, ένοιωθες έντονα τη παρουσία των Ενετών κατακτητών, περπατώντας στα μικρά σπιτάκια και τα μαγαζάκια νοιώθεις έντονη την Τουρκική παρουσία και επισκεπτόμενος το Νοσοκομείο νοιώθεις έντονα το μαρτύριο των λεπρών στο νησί. Και όλα αυτά είναι τόσο πρόσφατα. Εκεί που σήμερα περπατάμε ξένοιαστοι, πριν λίγα μόλις χρόνια είχαμε μερικά από τα μεγαλύτερα δράματα της νεότερης ιστορίας μας. Να σημειώσω ότι στα παλιά Τούρκικα μαγαζάκια υπάρχουν κάποια εκθέματα από τη εποχή των λεπρών, χάρτες της Ενετικής περιόδου και αρκετά επεξηγηματικά σχόλια από τις διάφορες περιόδους στο νησί. Αν τα διαβάσουμε προσεκτικά έχουμε μια πολύ καλή εικόνα από την ιστορία του νησιού.
Η καθαριότητα στο νησί είναι ικανοποιητική (παρά την απουσία της μοναδικής καθαρίστριας αυτές τις ημέρες). Όμως υπάρχει ένα μεγάλο πρόβλημα, που πολύ φοβάμαι, αν δεν λυθεί σύντομα, ίσως γίνει μεγάλη η ζημιά. Το μεγάλο πρόβλημα φέτος είναι οι δεν έχουν κοπεί τα ξερά κλαδιά. Όλο το νησί είναι γεμάτο ξερά κλαδιά, ιδίως στα πιο ψηλά μέρη, εκεί που δεν περπατούνε πολλοί. Ένα τσιγάρο να ανάψει κανείς, μια απροσεξία και όλα θα πάρουν φωτιά. Κύριοι υπεύθυνοι, αν διαθέσετε τις εισπράξεις μιας μόνο ημέρας στο νησί, τότε και τα χόρτα θα κοπούν, και η καθαριότητα θα βελτιωθεί και το σημείο που δένουν τα καραβάκια θα επιδιορθωθεί… Είναι αδιανόητο, το Κράτος (με το Υπουργείο Πολιτισμού) να παίρνει ΟΛΕΣ τις εισπράξεις από τους Αρχαιολογικούς χώρους και να μην αποδίδει ΑΜΕΣΑ ένα μικρό ποσοστό για τις ανάγκες των χωρών. Δεν είναι δυνατόν να «αρμέγουμε» κάθε μέρα ένα χώρο σαν την Σπιναλόγκα και αυτή να μην παίρνει ανταποδοτικά κάποια από τα έσοδα για να βελτιωθεί. Αλλά είπαμε, αυτά που παντού στο κόσμο θεωρούνται αυτονόητα, στην Ελλάδα οι υπεύθυνοι… «σφυρίζουν αδιάφορα».
Ιστορικά στοιχεία της Σπιναλόγκας (από το βιβλίο του Μανόλη Παπαδογιάννη «Οικισμοί της Επαρχίας Μεραμβέλου»
Η Σπιναλόγκα, το 1954 μετονομάστηκε σε Καλυδών αλλά το όνομα δεν επικράτησε. H νησίδα συνδεόταν με την Κολοκύθα και το 1526 οι Βενετοί την απέκοψαν απομονώνοντας έτσι τη Σπιναλόγκα από το δίπλα νησί. Οι Βενετοί άρχισαν από το 1579 να οχυρώνουν την Σπιναλόγκα με σκοπό να την καταστήσουν απόρθητο φρούριο. Και πράγματι παρέμεινε σαν ένα από τα τελευταία προπύργια των Ενετών μέχρι και το 1715, ενώ υπήρξε καταφύγιο χαΐνιδων και κυνηγημένων Κρητικών στα ύστερα χρόνια της Ενετοκρατίας. Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε από τους Τούρκους για τους ίδιους σκοπούς, και οι τελευταίοι μουσουλμάνοι κάτοικοι της, την εγκατέλειψαν μόλις το 1903. Τον ίδιο χρόνο με απόφαση της Κρητικής Πολιτείας η Σπιναλόγκα έγινε Λεπροκομείο, που λειτούργησε μέχρι το 1957.
Το 1834 ο Πάσλεύ αναφέρει ότι η Σπιναλογκα είχε 81 μουσουλμανικές οικογένειες και το 1881 ήταν έδρα ομώνυμου δήμου με 1.112 κατοίκους, 1.111 Οθωμανούς και μια χριστιανή. Το 1900 έχει καταργηθεί ο δήμος Σπιναλόγκας, και ο αντίστοιχος οικισμός με 272 Τούρκους κατοίκους υπάγεται στο δήμο Κριτσάς. Το 1928 η Σπιναλόγκα ανήκει στην κοινότητα Ελούντας με 264 χανσενικούς κατοίκους, το 1940 με 367, και το 1951 με 267 κατοίκους. Το 1954 μετονομάζεται σε Καλυδών ενώ το Λεπροκομείο καταργείται το 1957. Το 1961 απογράφεται και με τα δυο της ονόματα (Καλυδών και Σπιναλόγκα) με 3 μόνο κατοίκους στην κοινότητα Ελούντας, το 1971 με 13, το 1981 με 0 και το 1991 επίσης με 0 κατοίκους στην ίδια πάντα Κοινότητα.
Για το τοπωνύμιο της έχουν γραφεί διάφορα κατά καιρούς. Οι Βενετοί την ονόμαζαν από παρανόηση Spinalonga που σημαίνει Μακραγκάθι ή Μακροράχη εξαιτίας της στενόμακρης μορφής της, ενώ ένας τοπικός θρύλος την θέλει να παίρνει το όνομα της από μια όμορφη αρχοντοπούλα τη Λόγκα, που ζούσε στο νησί και είχε υποσχεθεί ότι θα παντρευτεί όποιον κατάφερνε να φέρει «νερό τρεχούμενο... από το κεφαλόβρυσο της Κριτσάς». Όταν τελικά το κατόρθωσε ένα ανώνυμο Αρχοντόπουλο, η περήφανη και ακατάδεκτη Λόγκα προτίμησε να πνιγεί. Η παράδοση αυτή που τοποθετείται στα χρόνια της Ενετοκρατίας δεν αποκλείεται να απηχεί τον προβληματισμό των Ενετών σχετικά με την έλλειψη του απαραίτητου νερού κατά τη διάρκεια των οχυρωματικών έργων. Σ' ένα προπαρασκευαστικό έγγραφο του 1574 γίνεται λόγος πως το χρειαζούμενο νερό «θα μπορούσε να αντληθεί από τα γύρω πηγάδια, εν ανάγκη δε από το χείμαρρο τον Ίστρωνα που απέχει 14 μίλια». Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, το τοπωνύμιο προέρχεται από την φράση: 'ς την Ελούντα - στην Ελόντα - Σπιναλόγκα.Αξιοσημείωτη είναι και η γνώμη του Γ. Τσιχλή, που ετυμολογεί το όνομα της νησίδας από την αρχαία ιταλική πόλη Spina και το longa (= μακριά, μακρινή).
Victoria Hislop: «Το νησί»
Τη τελευταία διετία η Σπιναλόγκα ξανακούστηκε και ξανασυζητήθηκε πολύ, εξ αιτίας του βιβλίου «Το νησί» που έγραψε η Βρετανίδα συγγραφέας Βικτώρια Χίσλοπ. Με πολύ γλαφυρό τρόπο, ανακατεύοντας ιστορικά, αλλά και φανταστικά στοιχεία, έφτιαξε μια ιστορία που γνωρίζει παγκόσμια επιτυχία. Έχει ήδη μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες και στην Αγγλία είναι στα δέκα καλύτερα βιβλία της χρονιάς. Σύμφωνα μάλιστα με κάποιες πληροφορίες, πολύ σύντομα θα ξεκινήσει και η μεταφορά του βιβλίου στη μεγάλη οθόνη.
Συμπληρωματικά να πληροφορήσω ότι σε λίγες ημέρες θα κυκλοφορήσει ένα νέο βιβλίο για τη Σπιναλόγκα.
Συγγραφέας του είναι ο γνωστός συμπατριώτης μας Γιώργος Πρατσίνης και ο τίτλος του βιβλίου «Ο Γιατρός της Σπιναλόγκας». Στο βιβλίο αυτό ο συγγραφέας μεταφέρει μυθιστορηματικά τα δικά του στοιχεία για τη περίοδο των λεπρών. Αφορμή για την συγγραφή ήταν το προσωπικό ημερολόγιο ενός δικηγόρου λεπρού της Σπιναλόγκας που έστειλε ο Μανώλης Φουντουλάκης στον Γιώργο Πρατσίνη. Το βιβλίο έχω στα χέρια εδώ και δυο μέρες. Η αφήγηση είναι συναρπαστική και είμαι σίγουρος ότι και αυτό το βιβλίο θα γνωρίσει μεγάλη επιτυχία.
Τελειώνοντας θα ήθελα να προτρέψω όλους τους Αγιονικολιώτες που δεν έχουν επισκεφθεί ακόμα τη Σπιναλόγκα, να κάνουν μια ημερήσια εκδρομή εκεί. Είμαι σίγουρος ότι θα εντυπωσιαστούν. Προσωπικά έχω πάει πάρα πολλές φορές, όμως κάθε φορά ανακαλύπτω και κάτι καινούργιο…
Λεωνίδας Κλώντζας
Ο χορός, η παράδοση και τα ανθρωπομορφικά στοιχεία του χωριού...
Αναρτήσεις
